'Bülbülü Öldürmek'in yazarı Harper Lee hayatını kaybetti

Gülden Öktem/milliyet sanat

20. yy.'ın en etkileyici eserlerinden, tüm dünyada 40 milyon satan 'Bülbülü Öldürmek' romanının yazarı Harper Lee dün, doğduğu, büyüdüğü ve yaklaşık 50 yıl önce döndüğü Alabama'da hayatını kaybetti. Ölüm nedeni açıklanmayan 89 yaşındaki yazarın vefat haberini ilk olarak Alabama'da yayın yapan yerel bir haber sitesi duyurdu.

Harper Lee, 28 Nisan 1926 tarihinde Alabama'da, avukat Amasa Coleman Lee ve Frances Cunningham Finch Lee'nin dört çocuğundan en küçüğü olarak dünyaya geldi. Üniversiteye dek, Alabama'daki evlerine yakın okullarda okuyan Lee, lisede İngiliz edebiyatına merak saldı. Lee, 'Bülbülü Öldürmek' yayımlandıktan dört yıl sonra verdiği röportajda şöyle diyordu: "Umarım yazdığım her kitap, bir öncekinden daha iyi olur. Tek istediğim Güney Alabama’nın Jane Austen’ı olmak."

Güney Alabama'dan gençliğinde de kopmayan yazar, üniversiteye de yine Alabama Üniversitesi'nde devam etti. Burada hukuk eğitimi alan Lee, bir taraftan da okulun Rammer Jammer isimli dergisinde editörlük yapıyordu. Zamanla yazı çizi işlerinin hukuktan daha çok ilgisini çektiğini anlayan yazar, üniversitedeyken değişim programıyla Britanya'ya Oxford Üniversitesi'ne gitti. Oxford'dan döndüğü sonbahar, okulu bırakarak New York'a, hayallerinin peşinden gitmeye karar verdi.

1949 yılında New York'a taşındı ve bir hava yolu şirketinde rezervasyon görevlisi olarak çalışmaya başladı. Alabama'dan çocukluk arkadaşı ve o dönem edebiyat dünyasının yükselen yıldızı olan Truman Capote ile tekrar görüşmeye başladı. Bu dostluk, Lee'nin edebiyat dünyasının merdivenlerini teker teker tırmanmasına vesile oldu. Capote vasıtasıyla tanıştığı, Broadway'de çalışan Michael Martin Brown ve karısı Joy ile sıkı dostluk kurdu. 1956 yılında, Brown çifti Lee'yi bir şeyler yazması konusunda cesaretlendirdi. Harper Lee, önce hava yolu şirketinden ayrıldı, sonra da kendini tamamen yazmaya adadı. Bu sırada edebiyatçıların menajeri Maurice Crain ile tanıştı. Crain'e Alabama'dan esinlenerek yazdığı taslaklarını gösteren Lee, yazar olmak için emin adımlarla ilerliyordu. Eski dostu Truman Capote, o sırada New Yorker'da çalışıyordu ve Lee de ona dergide yazdığı makalelerde destek veriyordu. Bu sırada, menajeri Crain, 'Bülbülü Öldürmek' isimli romanın basılması için harekete geçti. Kitap, 1960 yılında yayımlandı. İlk birkaç yıl kitabın tanıtım turlarına çıkan Lee, 1964 yılında Alabama'ya dönerek inzivaya çekildi ve 50 yılı aşkın süre hiçbir yazı yayımlamadı.

Felç ve sonrası

Uzun yıllar sessizliğini koruyan Harper Lee, 2007 yılında felç geçirdi ve kız kardeşi ile yaşamaya başladı. Lee ve kızkardeşinin evinde, 10 yıl öncesine kadar elektronik bir daktilo yoktu ve uzakta olduğunda kız kardeşiyle telgrafla, nadiren telefonla iletişim kuruyordu. 'Bülbülü Öldürmek'in devam kitabını geçen yıl çıkardıktan sonra, hakkında pek çok dedikodu çıkmaya başladı. Fakat Lee, 'Tespih Ağacının Gölgesinde'yi, 'Bülbülü Öldürmek'ten önce yazdığını söylüyordu.

'Bülbülü Öldürmek' efsanesi

'Bülbülü Öldürmek', ABD'nin güneyinde Maycomb adlı kurgusal bir kasabayı kendine mekân ediniyordu. Scout Finch adında küçük bir kızın bakış açısından kaleme alınan eser, Robert Mulligan tarafından beyazperdeye uyarlandı. Başrolünde Gregory Peck'in yer aldığı film, 1962 yılında gösterime girdi. Scout'a eşlik eden Jem, her ikisinin en yakın arkadaşı Dill ve bir avukat olan babaları Atticus Finch'in başlarından geçeni konu alan roman, ABD'de asılsız bir iddiayla yargılanan bir siyahı savunmakla görevlendirilen, bu yüzden kasabanın geri kalanıyla ters düşen Atticus Finch'in etrafında şekilleniyordu. Sinema uyarlamasının yanı sıra tiyatro sahnesine de transfer olan Pulitzer ödüllü roman, ABD'deki okulların müfredatının bir parçası olarak yer alıyor. Lee'nin önyargı meselesini derinlemesine incelediği romanı, adalet sisteminin ırksal, dini ve cinsel ayrımcılık sonucu aynı toplumun bireyleri için farklı biçimlerde işlediğini gözler önüne seriyordu. 'Bülbülü Öldürmek'in devam kitabı tam 55 yıl sonra yayımlandı. 'Tespih Ağacının Gölgesinde' (Go Set a Watchman) 2015 yılının edebiyat olayı olarak kabul edildi.