Olumlu Ama Yetersiz Adım: Doğal SİT Alanlarına HES Yapılamayacak

Yasin Kılıç/cha

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, özgün ekosistem yapısına sahip ve endemik türlerin üreme ve beslenme ve göç yollarını içeren doğal alanlarda (SİT) hidroelektrik santralı (HES) yapımına izin vermeyecek. Resmi Gazete’de yayımlanan karara göre Ekolojik Temelli Bilimsel Araştırma Raporu sonucunda belirlenen 5 kriterden en az birini bünyesinde bulunduran doğal sit alanlarında HES yapımına izin verilmeyeceği belirtildi. Çevre Mühendisleri Odası ise kararın çevre sorunlarına çözüm bulmaktan uzak olduğunu belirtilerek 'Evet ama yetmez' ifadesi kullanıldı.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 3 Temmuz2014 tarihinde Ankara’da HES projelerinin gerçekleştirilmesine yönelik bölge komisyonlarına gelen başvuruların değerlendirildiği bir toplantı yaptı. Toplantıda alınan Doğal Sit Alanlarında Planlanan Hidroelektrik Santralleri (HES) Projelerinin Gerçekleştirilmesine Yönelik İlke Kararı bugünkü Resmi Gazete’de yayımlandı. Doğal sit alanlarında yapılacak HES Projelerine ilişkin Bölge Komisyonlarına gelen başvuruların değerlendirilmesinde bilimsel temele dayalı karar alma bütünlüğünü sağlamak amacıyla Merkez Komisyonu İlke Kararı alınmasına ihtiyaç duyulduğu belirtildi.

Doğal sit alanlarında Ekolojik Temelli Bilimsel Araştırma Raporu sonucunda belirlenen kriterlerden en az birini bünyesinde bulunduran doğal sit alanlarında HES yapımına izin verilmeyeceği kaydedilen karar da, “Bölgesel, ulusal veya dünya ölçeğinde olağanüstü ekosistemleri/türleri bulunduran. Özgün ekosistem yapısına sahip, doğal alanların ekolojik bütünlüğünü sağlayan ve besin zinciri içinde yer alan kritik türleri barındıran. Küresel ve ulusal ölçekte dar yayılımlı, kritik, nesli tehdit ve tehlike altında endemik tür veya türlerin; üreme ve beslenme alanlarını ihtiva eden, hayati ihtiyaçlarını temin edebileceği uygun yaşama şartlarını sağlayan, göç ve yayılma alanlarını ve göç yollarını ihtiva eden. Ekolojik süreçleri, ekosistem hizmetlerini, ekolojik barınakları muhafaza eden, iklim değişikliklerine tampon sağlayan. Jeolojik ve jeomorfolojik açıdan istisnai özellikte olan kriterlerden en az birini bünyesinde bulunduran doğal sit alanlarında HES yapımına izin verilmeyeceğine karar verildi.” denildi.

Ekolojik Temelli Bilimsel Araştırma Raporu neticesinde belirlenen özellikleri bünyesinde barındırmayan alanlarda bölge halkının içme ve tarımsal amaçlı su kullanım ihtiyaçlarının dikkate alınacağı vurgulanan kararda, “Ekolojik ihtiyaç debisinin araştırma çalışmasında belirlenerek su yatağındaki biyolojik çeşitliliğin devamını sağlayacak şekilde teminat altına alınması, Projelerin balık türlerinin geçişine izin verilecek şekilde düzenlenmesi, Proje ile yaban hayvanlarının geçişlerinin engellenmesi halinde uygun geçiş alanlarının oluşturulması, şartıyla doğal sit alanlarında HES taleplerine değerlendirilme sonucu izin verilebileceğine, bu durumda yukarıda belirtilen özellikler dikkate alınacak.” ifadelerine yer verildi.

SÜRDÜRÜLEBİLİR KORUMA VE KONTROLLÜ KULLANIM ALANLARINDA ŞARTLARIN YERİNE GETİRİLMESİ HALİNDE İZİN VERİLEBİLECEK

Mevcut doğal sit derecelerine göre Doğal SİT Alanlarında yeniden değerlendirme yapılıncaya kadar belirlenen 5 kriteri bünyesinde barındırmayan 1'inci, 2'nci ve 3'üncü derece doğal SİT alanlarında izin verilebileceği vurgulanan kararda şu ifadeler yer aldı: “Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelikte tanımlanan kategorilere göre; Kesin Korunacak Hassas Alanlarda HES projelerine izin verilmeyeceğine, Nitelikli Doğal Koruma Alanlarında 1. maddedeki özelliklerden en az birini barındırması halinde izin verilmeyeceğine, bu özellikleri taşımayan alanlarda ise 2. maddedeki şartların yerine getirilmesi halinde izin verilebileceğine, Sürdürülebilir Koruma ve Kontrollü Kullanım Alanlarında 2. maddedeki şartların yerine getirilmesi halinde izin verilebileceğine,Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonlarında ekolojik temelli bilimsel araştırma raporunun konusu ile ilgili uzmanların bulunmaması durumunda, biyolojik çeşitlilik konusunda uzman biyologların ve/veya jeologlardan komisyonca görüş alınması gerektiğine, Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonundan izin verilen alanlarda yapılacak HES projelerinin, alanın topoğrafik yapısı ve peyzaj değerleri dikkate alınarak projelendirilmesi ve bu projeye ilişkin ilgili Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonundan uygunluk kararı alınması gerektiğine karar verildi.”

'OLUMLU AMA YETERSİZ'

Kendine özgü ekosistem yapısına sahip olan, farklı türde canlıların üreme, beslenme ve göç yollarını içeren doğal alanlarda hidroelektrik santrali (HES) yapılamayacağına ilişkin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı kararı Çevre Mühendisleri Odası tarafından olumlu karşılandı.

Kararın olumlu ancak 'yetersiz' olduğunu belirten Çevre Mühendisleri Odası’ndan yapılan açıklamada, "Yayımlanan ilke kararı her projede uygulama bütünlüğü sağlamak ve karar mekanizmasının dayanaklarını resmi yazılı hale getirilmesi açısından olumlu bir gelişmedir. Ancak, HES’ler kapsamında yaşanan çevresel sorunlara kesin çözüm üretmekten ne yazık ki uzaktır." ifadeleri kullanıldı.