Türkiye Usulsüzlük Kurumu: Türkiye Tarihinin En Büyük Sermaye Piyasası Skandalı Mı?

Bundan tam bir ay önce 3 Aralık'ta Reuters ajansı enflasyon verisini yayımlanması gereken saatten 17 dakika önce haberleştirdi. Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) internet sitesinde ana sayfada saat 10.00'da yayınlanan verinin 17 dakika erken ortaya çıkması ortalığı karıştırdı. TÜİK Başkanı önce Reuters'ın bir ajan program kullanarak usulsüzce veriyi aldığını öne sürdü. Ardından TÜİK'in 'grafik ve tablo' sayfalarının erken yüklenmesiyle ilgili bir problem olduğu ifade edildi. Peki sitedeki sorun neydi?

TÜİK haberleri internet sitesinde iki şekilde veriliyor. Birincisi 'haber bültenleri', ikincisi tablo ve grafiklerin bulunduğu 'seçilmiş seriler.' Haber kuruluşları veriye ana sayfada yeni bülten gördüğünde tıklıyor. Bu veriler tam saatinde ana sayfada görülüyor. Ancak arka plan farklı.

Gülşah Karadağ BirGün gazetesinde bu işleyişi ortaya çıkardı:

İLK REZALET: SABİT SAYFA

"Seçilmiş seriler" kısmında tablo ve grafikler sabit sayfalara yükleniyor. Örneğin büyüme hızının sabit sayfası: http://tuik.gov.tr/Gosterge.do?metod=IlgiliGosterge&sayfa=giris&id=3507. Sanayi üretiminin sabit sayfası http://tuik.gov.tr/Gosterge.do?metod=IlgiliGosterge&sayfa=giris&id=3768. Aylık TÜFE-ÜFE'nin sabit sayfası ise http://tuik.gov.tr/Gosterge.do?metod=IlgiliGosterge&sayfa=giris&id=3517

Reuters geçen ay bu son sayfayı fark etti. Bu sayfalar kamuoyundan gizli değil. Linki bilen herhangi biri, ister Amerika'da ister Almanya'da ister İstanbul'da olsun, sadece bilgisayar başına erken oturarak veriyi erkenden görebiliyordu. TÜİK'in açıklamasına göre grafik ve tabloların yüklenmesi uzun sürdüğü için kurum bu verileri erkenden yükleme, yayın saati gelince de ana sayfada gösterme uygulamasını izliyordu. Yani, yıllardır grafik ve tablolar erkenden internete yükleniyordu ancak Reuters muhabiri Aralık'ta sayfayı açıp veriyi görünce ortaya çıktı. Devletin resmi istatistik sitesi yıllardır, bu sabit sayfaları bilgisayarına kaydetmiş, bu durumu fark etmiş herhangi birinin veri resmen açıklanmadan piyasalarda işlem yapmasına olanak sağlıyordu.

NEREDEN TUTSAN DÖKÜLÜYOR

Gelelim haber bültenleri kısmına... TÜİK verilerin metin haberlerini verdiği "haber bültenleri" kısmını ise başı sabit, son numarası değişen bir link üzerinden veriyor. Örneğin Aralık ayı TÜFE bülteninin linki http://tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13412. Yeni veri açıklandıkça, bu linkin sadece son numarası değişiyor. 2007 yılına kadar TÜİK'te bu linkin son numarası birer birer artıyordu. Yani son yayınlanan bülteni açıp bir sonraki numaraya girdiğinizde, ana sayfada yayınlanmadan önce bülteni görebiliyordunuz. Ya da siz zaten sayfada olduğunuz için, ana sayfayı bekleyenlerden "bir tık önce" veriye ulaşıyordunuz. Piyasalarda "bir tıklık" zamanda milyon liralık karlar elde edilebilir. 2007'den sonra TÜİK son rakamları birer birer artırma usulünü değiştirdi, ancak yeni usulde de dört rakam atlanıp dört bülten verilmesi, geri dönülüp dört bülten daha verilmesi gibi "tahmin edilebilir" bir yönteme dönüldü.

DEVLET ELİYLE 'INSIDER' FAALİYET

Türkiye'de görevi, piyasadaki manipülasyonları, usulsüzlükleri, 'insider bilgi' (bir şirketin, kurumun içinden kamuya açıklanmadan sızdırılan bilgi) suçunu araştırmak, yatırımcının mağduriyetini engellemek olan bir Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) var. SPK yetkilileri, konuyla ilgili bir soruşturma yürütülmediği, yürütülmesinin planlanmadığı bilgisini verdi. Yurttaşlar irili ufaklı biriklimlerini piyasada değerlendiriyor. Ve devletin resmi istatistik sitesi TÜİK resmi sitesine ülke ekonomisiyle ilgili resmi verileri açıklanma saatinden önce yüklüyor, bu bilgiyi de kamuoyuyla paylaşmıyor. TÜİK yıllardır bu şekilde devlet bilgisinin 'insiderlığını' yapıyor. SPK soruşturma başlatmıyor, savcılar harekete geçmiyor, kurumdan sorumlu bakan ve bürokratlar istifa etmiyor, istifaya çağrılmıyor.

BUGÜN HALA "BİR TIK" ÖNE GEÇİLEBİLİYOR

Reuters haberinin ardından TÜİK'in bu uygulamasının değiştirileceğinin açıklanmasıyla yetinildi. TÜİK ve Kalkınma Bakanlığı'nın açıklamalarında, siteye verilerin nasıl konulduğu net biçimde açıklanmadı. Sitede sistem hala aynı, sadece grafikler geç yüklenmeye başlıyor. Ancak "haber bülteni" sayfasından hala sıralamaya göre tahmin edilbilecek bir linkle verilere "bir tık" önce ulaşılabiliyor.

SORUŞTURMA VE DAVA AÇILMALI

Türkiye şu soruların yanıtını bekliyor:

-Yıllardır TÜİK'in veri açıklama saatinden önce piyasalarda kaç anormal işlem görüldü?

-Yurttaşlar ne kadar zarara uğratıldı?

-Sitenin işleyişini haiz TÜİK çalışanlarının bağlantılı oldukları kişilerin bu yönde işlemi var mı?

-TÜİK'in 'insider' faaliyeti sebebiyle kamu adına dava yürütülecek mi?

-TÜİK'ten sorumlu bakan, bürokratlar hakkında nasıl bir işlem yürütülecektir?

(Gülşah Karadağ/BirGün)