Heybeliada Doğumlu Yunan ‘Polisiyeci’; Petros Markaris

- yazı: EROL ÜYEPAZARCI -

Son yıllarda romanları peş peşe dilimize çevrilen ve kendisine sadık bir okuyucu kitlesi kazanan bir yazar var. Komşumuz Yunanistan’dan Petros Markaris.

1937 İstanbul doğumlu. Doğduğu ev Heybeliada’da hâlâ ayakta. Tüccar olan babası oğlunun bugün Marmara Üniversitesi olan, o zamanki adıyla Sultanahmet Yüksek Ticaret Okulu’nda eğitim görüp tüccar olmasını ister. Bu isteği oğlu pek olumlu karşılamaz ama baba fikrinde ısrar eder ve onu iktisat eğitimi için bu kez Viyana’ya gönderir. Markaris iktisat eğitimi görecek ama iktisatçı olmayacaktır. Yunanca yazmayı düşündüğünden bu ülkeye yerleşir; ilk edebi ürünü ‘Ali Redjo’nun Öyküsü’adlı bir tiyatro oyunudur. Oyun yazarlığına devam ederken Almanca’dan çeviriler yapar ve ünlü Yunanlı rejisör Teodoros Angelopulos’un teşvikiyle film senaryoları yazmaya yönelir. Bu konuda Cannes Film Festivali’nde ödül alacak kadar başarılı olur.

Bu arada Yunanistan’ da televizyonda üç yıl kesintisiz oynayacak kadar çok tutulan ‘Bir Cinayetin Anatomisi’ isimli polisiye dizinin senaristliğini yapar. Bu işten sonra ilk polisiye romanı Gece Bülteni’ni kaleme alır; büyük bir başarı kazanınca başka dillere çevrilir. Sonraki kitapları gecikmeyecek ve Markaris ünlü bir polisiye roman yazarı olacaktır.

ELEŞTİREL KOMİSER HARİSTOS
Markaris’in bütün kitaplarındaki kahramnı cinayet masası başdetektifi Komiser Haristos’tur. Komiserimiz, Holmes veya Poirot gibi olağanüstü analitik zekâlarıyla sorun çözen detektiflerden değildir. Sıradan ama çalışkan ve zeki bir polistir. Boş zamanlarında sözlük okumak gibi bir alışkanlığı vardır. Karısı Adriani ve özellikle kızı Katerina ile ilişkileri sıradan her koca ve babada olduğu gibi inişli çıkışlıdır. Komiserimiz gazetecileri hiç sevmez. Bir olayı ele aldı mı inanılmaz bir inatçılıkla sorunun üzerine eğilir ve Markaris’in dediği gibi “Her akıllı polisin yaptığı şekilde bir ipucunun peşinden aylarca koşar.”

Haristos pekçok olaya eleştirel yaklaşır ve gelişmiş bir ironi yeteneği vardır. Markaris, bir resmi polisi yapabileceği kadar sevimli yapmak için elinden geleni esirgememiş ve kahramanından bir ‘Yunan Maigret’si yaratmayı başarmıştır.

Yazar dikenli meselelere de el atar; örneğin Yunanistan’daki ırkçılığı, çocuk kaçakçılığını, mafyayı, sporu alet ederek karapara aklamayı, geçmişin siyasi dosyalarına göz atmayı konu olarak ele alır.

Daha çok Akdeniz kökenli olan ‘siyasi polisiye’nin güzel örneklerini verir. Yazara göre Avrupa polisiyesi, artık yazılmayan ‘toplumsal roman’ın yerini tutmuştur. Bu konuda şöyle der:

“Özellikle Yunanistan’da, İtalya’da, İspanya’da veya Türkiye’de yazılan polisiye romanları okuduğunuz zaman toplumsal boyutun ne kadar öne çıktığını hemen görüyorsunuz. Son dönemin polisiye romanları toplumsal sorunlara ayna tutuyor. Tabii saydığımız ülkelerde siyaset-mafya-ticaret üçgeninin birbirine benzemesinin de bunda payı olmalı.

Toplumsal sorunların polisiye romana girmesinin nedeni hiç kuşkusuz globalleşme. Dünya ekonomisiyle birlikte mafya da globalleşiyor. ‘Siyasi polisiye’ roman yazıp da uluslararası mafyadan söz etmemek olanaksız.”

Markaris’in bir romanı, ‘Eskiden Çok Eskiden’ İstanbul’da geçer; bu romanında birbirini hem seven hem birbirinden nefret eden iki toplumun, Türklerin ve Yunanlıların psikolojisi bir çağdaş aydına yakışır tarzda tarafsızca ele alınır. Türkiye göçmeni Maria’nın yaşamını zehir edenlerden intikamını ilginç bir silahla, yaptığı zehirli böreklerle alışının öyküsündeki dramı ilgiyle izlerken her iki kanattan iyisiyle kötüsüyle birçok insan manzaralarına tanıklık ederiz.

Bu usta yazarın dilimize çevrilen son romanı ‘Büyük Ortak’ en ilginç öykülerinden biri. Haristos’un kızı ve damadı, kimliği bilinmeyen kişilerin kaçırdığı bir gemidedir. Haristos’a bu işi vermezler, çünkü gemide bir polis kızının olmasının bilinmemesi gerekmektedir. Ona bakması için yakışıklı, eşcinsel reklam yıldızlarını öldüren bir sapığın yakalanması görevini verirler. Aklı kızında bu sırrı çözmeye çalışan Haristos’un bu kez işi çok zordur.

Mizah ile toplumsal eleştiyi bir arada götürmekte büyük usta olan Markaris’in bu romanı polisiye meraklıları kadar; günümüzün insanını anlamayı isteyenler için de okunması gereken bir yapıttır.

Büyük Ortak
Petros Markaris
Turkuvaz Yayınları
376 sayfa


*akşam kitap