Aspendos tartışması: Bakanlık 'renkleri açılır' dedi, uzmanlar 'mermer koymak şart mıydı?' diye sordu

sputnik/nil vardar-bianet*/cha/dha/aa

Dünyanın en önemli kültürel varlıklarından Aspendos Antik Tiyatrosu'ndaki basamaklar ve oturakların orjinal koyu gri yerine beyaz mermer kullanılarak restore edilmesi eleştirilere yol açtı.

Antalya Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü tarafından restorasyonu gerçekleştirilen Aspendos'un oturakları ve merdivenlerinde kullanılan beyaz mermerlerin tiyatronun koyu gri renkteki aslına uygun olmayışı, eleştiri ve tepkilere neden oldu.

Antalya Kent Konseyi Turizm Çalışma Grubu Başkanı Recep Yavuz, Aspendos Antik Tiyatrosu'nun restorasyonunda kullanılan mermerlerin aslına uygun olmadığını söyledi.

Aspendos'taki tadilatta oturak yerleri ve merdivenlerin beyaz, mutfak mermeri tarzında kaplandığını kaydeden Yavuz sözlerini şöyle sürdürdü:

"Aspendos'un taşının rengi koyu ve açık gri. Tabii ki bunu bilim adamları ve işinin ehli kişiler daha iyi bilecektir ama bir izleyici, turizmci ve kokartlı bir rehber olarak şunu söyleyebilirim; girdiğiniz anda restore edilen yerin göze çarpmaması gerekir. Zaten restorasyonda amaç budur. Siz oraya gittiğinizde zaten direkt o bembeyaz mermerleri görüyorsunuz ki çok can sıkıcı. Tiyatronun resmini bize vermeyen bir görünüm çiziyor. O yüzden çok üzücü buldum."

Aspendos Antik Tiyatrosu'ndaki basamakların ve oturakların orjinal koyu gri yerine beyaz mermer kullanılarak restore edilmesine yönelik eleştirilere, Kültür ve Turizm Bakanlığı'ndan yanıt geldi.

Bakanlık, restorasyonda kullanılan taşların renginin iklim ve tabiat şartlarının etkisiyle zamanla değişerek, orijinal taş malzemenin rengini alacağını bildirdi.

Açıklamada şu ifadelere yer verildi: "Söz konusu tiyatronun orijinal taşları yaklaşık 2 bin yıllık olup, çevresel etmenlerle (yağmur, rüzgar vb.) yıpranmış ve üzeri grileşmiştir. Geçen zaman içinde renk ve doku deformasyonu, taşın içine kadar nüfuz etmiştir. Restorasyonda kullanılan taşların rengi iklim ve tabiat şartlarının etkisiyle zamanla değişerek patina oluşturacak ve orijinal taş malzemenin rengini alacaktır."

"Aspendos'taki Asıl Soru: Taşları Koymak Şart Mıydı?"

Antalya’daki Aspendos Antik Tiyatrosu’ndaki basamaklar ve oturakların restore edilmesi sırasında kullanılan taşlar üzerine çıkan tartışmayı uzmanlar değerlendirdi.

Kültür ve Turizm Bakanlığı, yaptığı açıklamada orijinal taşlara uygun “Korkuteli Beji” rengindeki kireç taşının kullanıldığını ve yıllar içinde taşların orijinal rengini alacağını belirtti.

Tüm Restoratörler ve Konservatörler Derneği Başkanı Nazım Can Cihan, İTÜ Mimarlık Fakültesi’nden Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, Arkeologlar Derneği İstanbul Şube Başkanı Yiğit Özar, esas tartışılması gerekenin Aspendos'un neden eksik taşları yerine konarak bütünleme yöntemiyle yeniden kullanıma açılacağı olduğunu belirtti.

Can: Taş konacaksa başka alternatif yok

Nazım Can Cihan: Asıl tartışılması gereken neden Aspendos tekrardan binlerce kişinin kullanacağı bir hale getirildi. Eksik basamaklara hiç müdahale edilmeyebilirdi. Konservasyon ve restorasyon arasındaki fark bu. Sadece bozulmayı durdurmak istiyorsak çok az müdahaleyle olduğu gibi koruyabiliriz. Restorasyonda ise kabaca bir onarım var ve eklentiler yapılabiliyor; o zaman da müdahale artmış oluyor.

Aspendos’ta verilen karar doğrultusunda yeni basamaklar eklenerek yapı bütünlenmek istenmiş. Sonuçta konserlerde daha yüksek desibel kullanılacak bu da mühendislik alanına giren ayrı bir tartışma konusu.

Ancak yeniden kullanıma açılması kararı verildiyse özgün taşa en yakın olan taş kullanılsa dahi ortaya çıkan görüntü kaçınılmaz budur. Bakanlığın açıklaması bu noktada tatmin edici. Özgün taşa en yakın taş kullanılmış, sonuçta taş ocaktan öyle çıkar, rengi açıktır. Zamanla eskimeye başlar. Yani başka bir alternatif yok. O taşlar boyansaydı iki yıla aşınırdı, zaten güzel de olmazdı.

Ahunbay: Bütünleme kararını kim verdi?

Zeynep Ahunbay: Arkeolojik tiyatrolarda kullanım sorunu var. Oraları konser ve etkinlik için kullanmak adına eksik yerlerinin bütünlenmesi isteniyor. Bütünlemek şart mıydı? Arkeolojik eserin restorasyonu bilimsel bir çalışmadır, bütünlemek zorunda değilsinizdir. Bu karar nasıl verildi? Bilimsel bir heyet mi verdi? Kritik konular bunlar, genel restorasyon sorunları.

Sonuçta ortaya çıkan görüntüde o kadar çok yama olması rahatsız edici. Restorasyonda orijinal ve yeninin ayırt edilmesi için birbirinden farklı olması kuralı vardır. Ancak buradaki müdahaleler daha az tutulabilirdi. Her yeri bütünlemek yerine daha az yer bütünlenebilirdi, vs.

Özar: Tartışma biçimi bilimsel değil, refleksif

Yiğit Özar: Bakanlığın açıklamasında taşlarla ilgili gelen eleştirilere yanıt verilmiş. Ama neden bütünleme yapılması gerektiğine dair bir yanıt yok. Oysa asıl tartışılması gereken de bu.

Konunun bir başka boyutu da son dönemde bu konuya dair yürütülen tartışmanın biçimi. Maalesef restorasyonla ilgili tartışmalar AKP karşıtlığı üzerinden bilimsel olmayan, refleksif yorumlarla yapılıyor. Bu da politika yapmak için kültürel mirasın korunmasının alet edildiği sonucunu yaratıyor.

Restorasyona tepkiler devam ederken Antalya İl Kültür ve Turizm Müdürü İbrahim Acar’ın basına yansıyan ilginç bir açıklaması ortaya çıktı. Acar, çalışmalarla tiyatro kapasitesinin binlerce kişilik artırılacağını ifade etti.

Acar’ın Aspendos Antik Tiyatrosu restorasyonu çalışmalarına ilişkin açıklamaları 12 Mayıs’ta çok sayıda internet sitesi ve gazetede haber olarak yer aldı. Açıklamasında restorasyon çalışmasından önce Aspendos Antik Tiyatrosu içerisinde misafirlerin oturması için sadece alt bölümün açıldığını hatırlatan Acar, "Güçlendirme çalışması yapılmadan önce tiyatro maksimum 2 bin 500 kişi alabiliyordu. Şimdi tüm yapı genel olarak güçlendirildi. İncelemenin ardından tiyatro tam kapasite ile kullanılabilecek. Bir rakam veremiyorum fakat iznin ardından tiyatroya binlerce insan alınabilecek. Son derece önemli bir eserin uzun yıllar kültür varlıklarımız içerisinde hizmet edecek olması bizi mutlu ediyor." dedi.

Aynı haberde Acar’ın verdiği bilgilere göre; restorasyonun bütçesi 6 milyon lira olarak belirlendi. Çalışmalar, Mayıs 2013’te başladı. Bu süre içinde yapı, genel bakımdan geçirildi, güçlendirme çalışmaları yapıldı.

* http://bianet.org/bianet/toplum/167907-aspendos-taki-asil-soru-taslari-koymak-sart-miydi