Binlerce Çocuğa Dayatma: Ya İmam Hatip Lisesi Ya Meslek Lisesi

Sinan Tartanoğlu/Cumhuriyet- Umay Aktaş Salman/Al Jazeera Türk

Liselere geçiş için düzenlenen TEOG Sınavı’nın yerleştirme sonuçları açıklandı. Rakamlar, öğrencilerin istemedikleri halde imam hatip liselerine veya meslek liselerine yerleştirecekleri eleştirilerini haklı çıkardı. Tercih işlemi yapmayan 134 bin 788, 8. sınıf öğrencisi evlerine en yakın okula yerletştirildi.

Sayıları kat kat arttırılan imam hatip liselerinin kapıları da böylece bu öğrencilere açıldı. Liselere geçişte bu yıl ilk kez uygulanan 4 sorusu iptal edilen ve planlamaları yeniden hesaplanmak zorunda kalınan Temel Eğitimden Ortaöğretime Geçiş (TEOG) sınav sonuçlarına göre yapılan yerleştirmeler tamamlandı.

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından açıklanan rakamlar, sistemin açıklanması ile birlikte kamuoyundan gelen öğrencilerin zorunlu olarak imam hatip liselerine veya meslek liselerine yerleştirileceklerine yönelik eleştirileri doğruladı.

Bakanlığın açıkladığı verilere göre, sınava giren ve yerleştirmeye esas puanı hesaplanın 1 milyon 291 bin 851 öğrenciden 1 milyon 136 bin 546’sı tercih işlemi yaptı. Buna göre 155 bin 305 8. sınıf öğrencisi tercih yapmadı. Ancak, açıklamada, 134 bin 788 öğrencinin tercih yapmadığı ve adresine en yakın okula yerleştirildiği belirtildi. Arada kalan yaklaşık 20 bin öğrencinin ise, sınıfta kalan ve özel eğitim kurumlarına gitmesi gereken öğrencilerden oluştuğu öğrenildi.

İstemeden meslek lisesine

Dershanenin rehberlik odasında öğretmenleriyle tercih listesi hazırlayan Sibel Nur Biltekin’i zor bir karar bekliyor. Ortalama bir yerleştirme puanı olan Biltekin’in Anadolu Lisesi’ne yerleşme ihtimali düşük. Meslek lisesi de istemiyor. Ancak artık ‘düz lise’ler kaldırıldığı için meslek lisesi ya da imam hatip liseleri mecburi istikameti. Biltekin de tercih listesine istemeyerek de olsa açıkta kalmamak için düşük puanlı meslek liselerini ekliyor.

Liselere yerleşmek için tercih dönemi bugün sona eriyor. 1 milyon 273 bin 699 sekizinci sınıf öğrencisi bu yıl liselere yerleştirilecek. Yerleştirme sonuçları 22 Ağustos’ta açıklanacak. Lise tercihi yapmak son iki yıldır biraz daha zorlu. Çünkü MEB, 2010'da düz liseleri kaldırma kararı aldı.  Bu liselerden kimi Anadolu, kimi Anadolu Meslek ve Anadolu İmam Hatip, kimi de Çok Programlı Anadolu Lisesi’ne dönüştürüldü.

Liselerin dönüşümü 4 yıl sürdü

Dönüşüm 4 yıl sürdü. 2013-2014 eğitim döneminin sona ermesiyle de düz liseler tarihe karıştı. Eğitim Reformu Girişimi'nin (ERG) Eğitim İzleme 2013 Raporu'na göre, okulların dönüşmesi ve yeni açılan liselerle birlikte mesleki ve teknik lise sayısı yüzde 23, Anadolu lisesi sayısı yüzde 57 ve imam-hatip ve Anadolu imam-hatip lisesi sayısı yüzde 73 oranında arttı.

Sınavsız lise yok 

Artık tüm liseler Temel Eğitimden Ortaöğretime Geçiş (TEOG) kapsamında yapılan merkezi sınav sonuçlarına göre öğrenci kabul ediyor. Milli Eğitim Bakanı Nabi Avcı, 'kimsenin istemediği bir okula zorla yerleştirilmesi söz konusu olmadığını' açıkladı. Ama Anadolu liselerine puanı yetmeyen öğrenciler formlarına, düz lise diye bir tercih olmadığı için meslek ya da imam hatip lisesi işaretlemek durumunda kalıyor.
İlk listeyele yerleşemeyen ikinci listeye kalıyor

Sisteme göre, öğrenciler önce 15 okulluk A Grubu tercih listelerini oluşturdu. Sonra da sadece okul türünü yazdıkları B Grubu  tercih listelerini hazırladı. Bu listede öğrenciler kendilerine sunulan Anadolu Lisesi, Anadolu Meslek Lisesi, Anadolu İmam Hatip Lisesi, Fen Lisesi, Sosyal Bilimler Lisesi, Çok Programlı Anadolu Lisesi olmak üzere 6 okul türünden 4 okul türünü seçmek zorunda. İlk listede tercih ettiği 15 okuldan hiçbirine giremeyenleri bakanlık  öğrencinin ikinci tercih listesindeki okullardan birine otomatik olarak kaydediyor.

Yani MEB, öğrencileri tercihine göre en yakın boş kontenjanı olan okula puanına göre yerleştiriyor.
Açıkta kalma yok, MEB adrese yakın okula yerleştiriyor

Ancak ilk tercih listesinde Anadolu Lisesi kazanamayan bir öğrenci ikinci listede öncelikli olarak Anadolu Lisesi, fen ya da sosyal bilimler lisesi türünü de işaretlese de bu okullar yüksek puanlı öğrencileri aldığı için girmesi zor. Bu nedenle öğrencilerin evlerine yakın meslek ve Anadolu lisesi programlarının olduğu Çok Programlı  Liselere, meslek lisesi ya da imam hatip liselerine otomatik kaydının yapılması çok daha kuvvetli bir ihtimal. Öğrenci adresinin yakınındaki ikinci listedeki 4 okul türünden birine yerleşemezse de açıkta kalmıyor.

Bu kez de oturduğu ilçe dışında üç ilçe belirleniyor. Öğrencinin seçtiği dört okul türüne göre bu üç ilçeden
uygun okul bulunuyor. Öğrencilerin A ve B tercih listesindeki hiçbir okula yerleşmemesi ya da tercih yapmaması durumunda da MEB, öğrenciyi adresine bakarak bir okula otomatik olarak kaydediyor.

Anadolu lisesine giremezsen...

Öğrenciler, B grubu denen ikinci tercih listesine kalmak istemiyor. Sibel Nur Biltekin bu öğrencilerden biri. Lise yerleştirme puanı düşük. Türkiye genelinde başarı sıralamasında yüzde 42’lik dilimde. Fen Bilimleri Merkezi Dershanesi Bayrampaşa Şubesi öğrencisi. Şubedeki öğretmenleriyle tercih listesini  oluşturuyor. Gaziosmanpaşa’da yaşayan Biltekin,  ilçedeki  Anadolu Liseleri'nin bir çoğuna giremiyor. Bu nedenle yakın ilçelerdeki üç Anadolu Lisesi’ni tercih listesinin başına yazdı.

Biltekin, Meslek lisesine gitmektense Çok Programlı Lise bünyesindeki Anadolu Liseleri’nde şansını denemek istiyor. Oturduğu yere daha uzak olsa da meslek lisesi yerine Eyüp ve Fatih’teki Çok Programlı Anadolu Liseleri’ni de listeye yazıyor. Geriye kalan altı tercihine ise meslek lisesi yazıyor. Çünkü gidebilme ihtimali olan tüm Anadolu Liselerini zaten üst tercihine yazmıştı.Ve puanına göre evine yakın yazabileceği başka Anadolu Lisesi yok.

'Meslek lisesi istemiyordum ama yapacak bir şey yok'

Biltekin, meslek lisesine gitmek istemediğini belirterek “Anadolu lisesi istiyorum çünkü bu okulların önü açık. En azından lisede hangi mesleği seçmek istediğime karar verdiğimde ona göre alan seçer ve üniversite sınavında bana lazım olacak dersleri okulda görebilirim. Ancak meslek lisesinde daha çok meslek dersleri alacağım. Sonra o mesleği seçmek istemezsem işim daha zor. Üniversite sınavı için gerekli dersleri almadığım için üniversiteyi kazanmam zorlaşıyor.  Ama puanım düşük. Meslek lisesi de yazdım. Yapacak bir şey yok” diye konuşuyor.

İmam hatip yazmamak için...

Biltekin, ikinci tercih listesinde de seçmek zorunda olduğu dört okul türünü Anadolu lisesi,  Çok Programlı  Anadolu Lisesi, Anadolu Meslek Lisesi ve  Fen Lisesi olarak belirliyor. Puanı zaten Anadolu ve fen liselerine yetmeyeceğini biliyor ama imam hatip lisesini okul türü olarak seçmek istemediği için böyle yapıyor. Seçtiği dört okul türünden yerleşme ihtimali yüksek olan meslek lisesi. Yani ilk listedeki meslek liselerini kazanamasa bile ikinci listedeki meslek lisesi tercihine girecek gibi görünüyor. Fen Bilimleri Merkezi Dershanesi Bayrampaşa Şubesi Öğretmeni Eyüp Gengeç, tercihlerinde çok zorlandıklarını, sistemin düşük puanlı, Anadolu liselerine yerleşemeyen öğrencilere meslek ve imam hatip liseleri dışında bir seçenek bırakmadığını doğruluyor.  

'Sınavla giriş eğitimde eşitsizliği artırıyor'

Eğitim Reformu Girişimi (ERG) Araştırma Koordinatörü Alper Dinçer, artık tüm liselere sınavla girilmesinin eğitimdeki eşitsizliği artıracağını belirtiyor. Toplumda oluşan meslek liselerine başarısız öğrenciler gider yargısının bu sistemle daha da kuvvetleneceğini belirten Dinçer şöyle konuşuyor:

"Mevcut durumda asıl mesele öğrencilerin tamamının artık liselere sınavla girmeleri ve  puanları temelinde okullara ayrılması. Puanlara göre başarılı, başarısız öğrencileri depoladığımız okullar var artık. Zaten eşitsiz olan sistemi daha da eşitsiz kılıyor bu. TEOG gibi bir  modele geçmek yerine sınava giren öğrenci sayısını azaltacak model üzerine düşünülse daha iyi olurdu. Öğrencilerin kendi ilgi ve yetenekleri doğrultusunda seçim yapabilmeli. Rehberlik sistemi zayıf. Ayrıca artık tüm okullar Anadolu Lisesi. Okulların Anadolu Lisesi olmasının eğitimin niteliğine olumlu etki yapacağını beklememek lazım. Nitelikli eğitimin belirleyicisi okul yöneticisi ve öğretmenler. Onların desteklenmesi lazım. Bu değişmediği sürece nitelik de değişmez. Sınav sistemi ve okulların tabelaları değişmiş oluyor. 2004'ten beri sınav sisteminde yapılan altıncı değişiklik bu. "

Kontenjanlar

Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri
630 bin 815
Anadolu Liseleri
451 bin 926
Anadolu İmam Hatip Liseleri
215 bin 136
Fen Liseleri
25 bin 320
Sosyal Bilim Liseleri
9 bin 240