'Zorunlu Askerlik Sırasında Yaşanan Hak İhlalleri' Raporu: 'Her 12 Askerden 1'i İntiharı Düşünüyor'

Asker Hakları Platformu, "Zorunlu Askerlik Sırasında Yaşanan Hak İhlalleri" raporunun ikincisini açıkladı. Rapora göre, her 12 askerden biri intiharı düşünüyor.

Asker Hakları Platformu'nun, zorunlu askerlik sırasında yaşanan hak ihlallerine ilişkin hazırladığı raporu, Meclis İnsan Hakları Komisyonu Başkanı AKP'li Ayhan Sefer Üstün ve Asker Hakları Platformu üyeleri Tolga İslam ve Kerem Çiftçioğlu'nun katılımıyla Taksim Hill Otel'de düzenlenen basın toplantısıyla açıklandı.

Asker Hakları Platformu adına raporu Kerem Çiftçioğlu açıkladı. 2012 Nisan ile 2013 Nisan dönemlerini kapsayan rapora göre her 12 askerden birinin intiharı düşündüğü belirtildi. İki yıl önce yayınladıkları rapora göre 432 ihlal başvurusu yapıldığını ifade eden Çiftçioğlu, 2012-2013 yıllarını kapsayan dönemde ise bu rakamın 653 olduğunu belirtti. Rapora göre, en çok başvuru sırasıyla Ankara, İstanbul, İzmir, Kıbrıs, Erzurum, Şırnak, Hakkari, Kars, Hatay ve Kırıkkale'den yapıldı.

Rapora göre; 653 askerin 54’ünün, yani her 12 askerden birinin intihar etmeyi düşündüğü belirtilirken, TÜİK verilerine göre, asker intiharlarının sivil intiharlara göre 2,5 kat yüksek olduğu belirtildi. İlk raporda "orantısız ve çok ağır cezalar" sebebiyle yüzde 9 oranında şikayet alınırken, ikinci raporda 182 başvuru ile bu oran üçe katlanarak yüzde 28 olduğu kaydedildi.

İller bazında asker hakkı ihlallerine bakıldığında ise büyük iller ilk sırada yer alıyor. Şikayet sayıları açısından bakıldığında en fazla şikayet alan yerler sırasıyla Ankara, İstanbul, İzmir, Kıbrıs, Erzurum, Şırnak, Hakkari, Kars, Hatay, Kırıkkale olurken, en az şikayetin geldiği yerler ise Antalya, Bartın, Çankırı, Gümüşhane, Maraş, Niğde, Sakarya oldu.

Hiç şikayet gelmeyen iller ise Batman, Çorum, Düzce, Giresun, Karabük, Karaman, Kastamonu, Kırşehir, Kilis, Ordu, Osmaniye, Uşak, Yozgat oldu.

Başvuru yapan askerlerin yüzde 42'si hakaret, yüzde 30'u dayak, yüzde 28'i orantısız cezalardan, yüzde 24'ü sağlık hizmeti alamamaktan, yüzde 14'ü aşırı fiziksel aktiviteye zorlanmaktan, yüzde 14’ü tehdit edilmekten, yüzde 7’si rütbeli personelin şahsi işlerine koşturulmaktan, yüzde 7’si uykusuz bırakılmaktan şikayet ederken, şikayetlerin sırasıyla Astsubay, Subay, Uzman Çavuş ve erlerden geldiği raporda belirtildi.

Sağlık hakkına erişimle ilgili şikâyetler büyük bir artış gösterdiği belirtilen raporda, toplam başvuruların yüzde 24’ünü bunun oluşturduğu kaydedildi.

Raporda, TSK bünyesinde yaşanan insan hakları ihlalleriyle ilgili etkili bir yargılama yapılmadığı ifade edildi. Şikayetlerin neredeyse tamamında asker ailelerinin "kovuşturmaya yer olmadığı" kararı ile karşılaştığı, intihar vakalarında ise rutin olarak Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin itirazları reddettiği ve acılı ailelerin etkili bir soruşturma yapılmamasından yakındığı vurgulandı.

Raporda, "Ailelerin anlatımlarına göre soruşturma süreçleri çoğunlukla oldu bittiye getirilerek, ihmalkar, aceleci ve aileler açısından tatmin edicilikten uzak bir şekilde yürütülmektedir. Otopsi yapılmadığından çocuklarının naaşını görememekten yakınan şikayetler azımsanmayacak sayıdadır" bilgisi aktarıldı.

TALEP VE ÖNERİLER

Asker Hakları 2014 Raporu’nda, şu çözüm önerilerine yer verildi:

"-Yapısı gereği etkin bir soruşturma ve yargılama yapamayan, AİHM içtihatlarına da aykırı olan askeri yargı sistemi bir an evvel kaldırılmalı, tüm faaliyetler sivil yargı yoluyla denetim altına alınmalıdır.
-TSK’ya yönelik etkin, bağımsız ve sivil bir denetim mekanizması oluşturulmalıdır. Kamu denetçiliği Kurumu’nun vakit kaybetmeden özellikle kötü muamele, intihar şüphesiyle, kaza ve ecel diye tanımlanan tüm ölümlü vakalarda kendi girişimiyle birden çok araştırma yürüterek gerekli düzenlemeleri ilgili Bakanlıklara tavsiye etmesi gerekmektedir. Kamu Denetçiliği Kurumu askeri tesisleri özellikle habersiz bir şekilde ziyaret edebilmeli, herhangi bir aracı olmadan zorunlu askerlerle görüşebilmelidir.

-Sivil denetimin bir diğer kolu olarak medya, askerlerin uğradığı insan hakları ihlalleri konusunda duyarlı davranmalı ve kamuoyu oluşturmalıdır. Elimizdeki verilere göre bu konu kamuoyuna mal oldukça, ihlallere maruz kalan askerler başvuruda bulunma konusunda cesaretlenmektedir.

-TSK’nın insan hakları ihlâlleri ve intiharlar konusunda şeffaflaşması gerekmektedir. Acılı ailelerin tüm soruları resmi makamlarca cevaplanmalı, kamuoyunun aydınlatılması açısından TSK verilerini düzenli olarak paylaşmalıdır.

-Profesyonel askerliğin yaygın hâle getirilerek zorunlu askerlik uygulamasına son verilmesi gerekmektedir.

-Çıkarılan Yeni Disiplin Kanunu, rütbelilere geniş bir tahakküm yetkisi sağlamaya devam etmektedir. Hakaret, dayak, tehdit gibi keyfi muamelelere son verecek; disiplini mutlak hiyerarşi yerine hukukun üstünlüğü yoluyla sağlayacak bir düzenleme yapılmalıdır."

Askerde yaşanan ölümlere ilişkin 36 şikayetin sebeplerine değinilen raporda; 24 şüpheli intihar vakası, 6 kötü muamele ve tedbirsizlik sonucu intihar, 2 intihar, 3 eğitim zayiatı, 1 dayak sonucu ölüm olduğu kaydedildi.

Raporun açıklanmasının ardından basın toplantısına katılan Meclis İnsan Hakları Komisyonu Başkanı AKP'li Ayhan Sefer Üstün, son yıllarda asker ailelerinin şikayetlerinde artış olduğunu söyledi.

TSK'daki hak ihlallerini azaltmak için kışlalara kamera koymayı öneren Üstün, bu sayede hak ihlallerinin önüne geçilebileceğini söyledi. Meclis İnsan Hakları Komisyonu'na ğalan dilekçeler arasında askerlikte yaşanan hak ihlalleri ile ilgili dilekçelerin üçüncü sırada yer aldığını söyleyen Üstün, TSK'da yaşanan hak ihlallerinin boyutunu gözler önüne serdi.

'ASKERLİK YAPMAK İSTEMEYENLER KAMUDA ÇALIŞSIN'

Türkiye'deki zorunlu askerlik ile ilgili basın mensuplarının sorusuna Üstün, "Türkiye'de zorunlu askerlik tartışması var. Zorunlu askerlik süresi düşürülerek profesyonel askerliğe geçiş hedefleniyor. O zaman askerlikte yaşanan hak ihlallerinin önüne geçilebilir" dedi. Askerlik yapmak istemeyen vicdani ret hakkını kullanmak isteyenlerin olduğu yönünde bir soruya ise Üstün, "zorunlu askerlik yapmak istemeyenler kamu görevlerinde çalıştırılabilir. Örneğin, itfaiyede çalışabilir" dedi.

Askeri cezaevlerinde denetimlerinin sürdüğünü söyleyen Üstün, "Birçok askeri cezaevi, sivil cezaevlerine göre daha tertipli düzenli" dedi.

Türkiye cezaevlerinde çıplak arama dayatıldığı yönündeki soruya ise Üstün, çıplak aramanın Avrupa ülkelerinde yapıldığını ifade ederken, Türkiye için ise ameliyatlarda giyilen kıyafetin giydirilerek arama yapılabileceği önerisinde bulundu.

(etha/asker hakları)