Bosna-Hersek'te Nüfus Sayımı Bilmecesi: Nüfus Belli, Etnik Grupların Dağılımı Belirsiz

Bosna-Hersek'teki ilk nüfus sayımının üstünden 3 ay geçti. İlk sonuçlara göre ülkede 4 milyona yakın nüfus yaşıyor. Ancak etnik grupların dağılımını öğrenmek için 2015'e kadar beklenebilir.

1992 yılında Yugoslavya'dan ayrılarak bağımsızlığına kavuşan Bosna-Hersek ilk nüfus sayımı için 22 yıl bekledi. Bu süre içinde ülke ekonomik ve sosyal gelişimde kullanılabilecek net verilerden mahrum kaldı.

Dayton Anayasasıyla oluşturulan bölünmüş siyasi yapı ve savaş sonrası etkenler nüfus sayımının ertelenmesine sebep oldu. Bosna-Hersek devletinin ilk nüfus sayımı 1-15 Ekim 2013 tarihlerinde yapıldı.

Devlet İstatistik Ajansı Müdürü Zdenko Milinoviç, sadece nüfus sayımı kanunu üzerinde siyasi liderler anlaşana kadar iki yılın kaybedildiğini söylüyor.

Milinoviç, "Kanunun oluşturulması için iki entiteden çok farklı öneriler geldi, uzlaşma sağlanana kadar zaman kaybedildi. Öncesinde de savaş yüzünden göçe zorlanmış, geri dönüş talebinde bulunan herkesin evlerine dönme sürecinin tamamlanması beklendi" diyor.

İstatistik Ajansı'nın açıkladığı ilk resmi rakamlara göre Bosna-Hersek'in nüfusu 3.791.622 kişi; çoğunlukla Boşnak ve Hırvatların yaşadığı Federasyon entitesinde 2.371.603 kişi, Sırp Cumhuriyeti entitesinde 1.326.991 kişi, üçüncü ana idari bölge olan Brçko Distrikt'te ise 93.028 kişi yaşıyor. Bu veri 1991 yılında yapılan son sayıma göre 585 bin 411 kişilik azalma gösteriyor.

Etnik kimlik vurgusu

Bosna'nın Üçlü Devlet Başkanlığı ve Halk Meclisi gibi siyasi mecraları başta olmak üzere hemen hemen her alanda etnik kimlik öne çıkıyor. Nüfus sayımında da çeşitli sivil toplum kuruluşları ve siyasetçiler tarafından önemi vurgulandı.

Ancak vatandaşların etnik kimliği gözardı ederek hissettikleri gibi kendilerini ifade etmeye teşvik eden kampanyalar da yapıldı.

ACIPS sivil toplum kuruluşu başkanı Anes Makul hedeflerinin etnik kimlikten çok sosyal hayatı etkileyecek farklı sorular hakkında vatandaşları bilgilendirmek olduğunu belirtti.

Makul, "En önemli istatistik işsizlik oranı ve eğitim düzeyi, ancak en büyük tartışmalar etnik kimlik sorusu üzerine oldu, ki nüfus sayımını geciktiren de bu tartışmalardır. Etnik kimlik kamu sektöründe iş dağılımı sayısını da etkiliyor ancak bunun değişmesi, herkesin eşit haklara sahip olması gerekiyor" diyor.

'Boşnaklar topraklarına geri dönsün'

Nüfus sayımı sürecinde, özellikle Boşnak kayıtlarının suistimal edilebileceği endişesiyle başta Bosna-Hersek İslam Birliği olmak üzere beş önde gelen Boşnak kurum '2013 Sayımı' (POPIS 2013) adıyla tek bir organizasyonda toplandı. Amaçlarının Boşnakları sayım hakkında bilgilendirmek ve Sırp Cumhuriyeti entitesinden savaş sebebiyle göçe zorlananların topraklarına geri dönerek kayıt yaptırmaları çağrısında bulunmak olduğunu belirtiyorlar.

Bosna savaşından önce 1991 yılında yapılan sayıma göre ülke nüfusu yüzde 13 kadar azaldı. [Reuters]
Kuruluşun müdürü Adnan Yaşareviç, "Savaş sebebiyle halk, kendi isteğiyle değil, zorla evlerinden çıkarıldı. Önceliğimiz durumu mümkün olduğunca düzeltmekti, Boşnakların kendi topraklarında kayıt olmalarını sağlamak ve bu kez verilerle bir etnik temizliğe daha izin vermemeleri" diyor.

1991 yılında Bosna-Hersek'in Sırp Cumhuriyeti bölgesinde yaşayan Boşnakların sayısı 450 bindi, '2013 Sayımı' kuruluşunun sunduğu resmi olmayan rakamlara göre ise bugün bu entitede 175 bin Boşnak yaşıyor.
Yaşareviç, "Bir bölgenin nüfusu yüzde 90'dan fazla tek etnik kimlikten oluşuyorsa, yazılı olmayan kurallara göre ülkeden ayrılmayı talep edebilir. Sırp Cumhuriyeti de sürekli bağımsızlık referandumundan bahsediyor. Ancak verilerimiz Boşnakların bu entitede nüfusun yüzde 13'ünü oluşturduklarını kanıtladı. Bu da referandum söylemlerine cevap olacaktır" diyor.

'2013 Sayımı' kuruluşunun resmi olmayan verilerine göre Bosna-Hersek'in yüzde 54'ü Boşnak, yüzde 32,5'i Sırp, yüzde 11,5'i Hırvat ve yüzde 2'si azınlık nüfusu.

Sırp entitesi liderinin sayım yorumu

Bosna-Hersek'ten ayrılma isteğini sıklıkla dile getiren Sırp Cumhuriyeti Başkanı Milorad Dodik Sırbistan medyasına yaptığı açıklamarda nüfus sayımının Saraybosna'da Sırplara yönelik soykırımın işlendiğine kanıt olacağını dile getirdi.

Dodik, "Sayım, Saraybosna'da Sırp vatandaşlarının olmadığını, orada soykırımın yapıldığını gösterecek. Soykırım sadece öldürmeyi değil, sistematik olarak göçe zorlamayı da kapsıyor" diyor.

Dodik'e göre sayım Federasyon'da yaşayan Sırpların sayısının Sırp Cumhuriyeti'nde yaşayan Boşnaklara göre daha az olduğunu da gösterecek.

Aktüel soru

Bosna-Hersek Anayasasına göre tüm haklara sahip ülkenin 'kurucu' halkları Boşnak, Sırp ve Hırvatlar'dır. Bu nüfus sayımında Boşnaklar'dan kendini 'Müslüman' veya 'Bosnalı' olarak ifade edenler de vardı. Boşnak topluluğundan bundan dolayı istatistik sayılarının azalabileceğini, azınlıklar için kullanılan 'diğerleri' statüsünde sayılarının kaybolabileceğini düşüneneler de var.

Ancak Devlet İstatistik Ajansı Müdürü Zdenko Milinoviç bunun gerçeği yansıtmayan bir yorum olduğunu söylüyor.

Milinoviç, "Milliyet ve din sorularında her kişi hissettiği ifade etme hakkına sahiptir. Her yeni cevap bizim için farklı bir kategoridir. 150 farklı cevap varsa 150 farklı kategorimiz olacak. Bu verilerin daha sonra nasıl kullanılacağı ise istatistik kurumu dışındadır" diyor.

Milinoviç, ülkenin etnik yapısı konusunda tek güvenilir kaynağın kendilerinin vereceği resmi rakamların olacağını da vurguladı. Sayımın detaylı sonuçlarını ise Bosna-Hersekliler 2015 yılına kadar bekleyebilir.

(Al Jazeera)