"Kayıplar Vakfı" Kuruluyor: 500'den Fazla Kayıp, 3 Binden Fazla Faili Meçhul Araştırılacak

Kayıpların bulunması, faili meçhul cinayetlerin, infazların, toplu mezarların açığa çıkarılması ve sorumluların yargılanması için Kayıplar Vakfı kurulacak. Faili meçhul cinayetlerin ve kayıpların en çok yaşandığı Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde, İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi'nin şu ana kadarki tespitlerine göre 500'den fazla kayıp, 3000'den fazla faili meçhul, infaz ve toplu mezar var.

Merkezi Diyarbakır'da olacak olan Vakfa ilişkin, İHD Diyarbakır Şube Başkanı Raci Bilici ETHA'ya bilgi verdi.

İHD olarak uzun süredir kayıplar ve faili meçhul cinayetlere ilişkin araştırma yaptıklarını belirten Bilici, saha çalışmasının yanı sıra, ailelerin kendilerine ulaşması için de çalışma yürüttüklerini kaydetti. Şimdiye kadar ulaştıkları kayıp sayısının 500'ün üzerinde olduğunu bildiren Bilici, faili meçhul, yargısız infazların ise 3 binin üzerinde olduğunu aktardı. Bilici, "Bu rakamlar saha çalışması yaptıkça daha da artıyor" dedi.

'İL İL DOLAŞACAĞIZ'

Kayıpların bulunması ve yargısız infazların açığa çıkarılması için il il dolaşacaklarını söyleyen Bilici, “ilk etapta, ulaşabildiklerimizi toplayacağız, ikinci etapta ise gidemediğimiz, ulaşamadığımız, tespit edemediğimiz yerlerde tekrar bir saha çalışması yapıp bölgede faili meçhule gitmiş, kaybettirilmiş, yargısız infazların bütün bilgilerine ulaşıp bir arşivleme yapmayı düşünüyoruz" diye belirtti.

'BİRÇOK ÜLKE TOPLU MEZARLAR GERÇEĞİYLE YÜZLEŞTİ'

İHD olarak, uzun süredir toplu mezarlarla ilgili çalışma yaptıklarını, topladıkları bilgileri arşivleyerek bir toplu mezar haritası çıkarttıklarını hatırlatan Bilici, şunları söyledi: “Dört beş yıl öncesi bilgileri de topladık ve bunları ilgili haritaya aktardık. Topladığımız bilgiler aktif güncel şekilde haritada yer alıyor. Bu toplu mezarlar bizim gibi iç savaş yaşayan ülkelerin hepsinde bir gerçekliktir. Bir çok ülke, toplu mezar gerçeğiyle yüzleşti ve bunun üzerine gitti. Bizim ülke de toplu mezar gerçeğiyle yüzleşmek hala çok uzak bir noktada duruyor. Bir dönem bunu gündeme getirmek amacıyla bir kaç toplu mezar açmak için müracaatta bulunduk. Açılan mezarlar çok sağlıklı bir şekilde açılmadı, çok sayıda delil kayboldu. Şimdi bu alanda çalıştıktan sonra da sorunun ne kadar büyük ne kadar devasa bir sorun olduğunu da gördük."

'DEVLETİ, YAPMASI GEREKENLER KONUSUNDA ZORLAMAK'

Toplu mezarların açığa çıkarılmasının çok hassasiyet isteyen bir çalışma olduğunu söyleyen Bilici, Kayıplar Vakfı'nın kurarak, toplu mezarları sağlıklı bir şekilde açılmasını sağlamayı, çıkarılan kemiklerin kimliklendirilmesinin yapılmasını ve devleti yapması gereken şeyleri yapması konusunda zorlamayı amaçladıklarını aktardı.

'BİLİMSEL ÇALIŞMA YÜRÜTECEK'

Bilici, şöyle devam etti: "İster siviller olsun, ister gerillalar olsun bu insanlar çok farklı şekillerde katledildi. Bir çok yerde kullanılması yasak olan silah türlerinin kullanıldığı iddia ediliyor. Bunların açığa çıkması gerekir. Bu da ayrı bir uzmanlık alanı gerektiriyor. Bunun içinde vakıf, bunla ilgili bir şeyler yapacak. Hukuksal bir süreç var, buna ilişkin çalışmalar yapılacak. Ve bir bütün olarak bunları açığa çıkardıkça hakikate alışmayı hedefleyecek. Hakikate ulaşmak ve adaletin sağlanması için devletin geçmişle yüzleşmesini sağlamayı hedefliyoruz. İnsanlığa karşı işlenmiş suçlar, toplu mezarlar bütün bunlar açığa çıkarıldığı zaman geçmişle yüzleşme gündeme gelir. Toplu mezar gerçeğinden hareketle bir çok şeye ulaşıyoruz. Yani hem kullanılması yasak olan silahların açığa çıkarılmasını sağlıyorsunuz, orada bulunan o yapının içerisinde, o organizasyonun içerisinde yer alıp da hukuk dışı eylemler yapmış, insanlığa karşı suç işlemiş. Bunların, açığa çıkması lazım. Dolayısıyla vakıf, bir bütün olarak bilimsel bir çalışma yürütecek."

HERKESİN KATKI SUNMASI ÖNEMLİ

Bu kapsamda kişilerin uzmanlık alanlarına göre herkesin bu çalışmada yer alması gerektiğini belirten ve desteğin önemli olduğuna işaret eden Bilici, "Daha profesyonel, daha organizeli bir çalışma gerekiyor" dedi. Herkesten katkı isteyeceklerini belirten Bilici, "Açılan mezarlarda kimlik tespiti için, kullanılan silahlar, kimyasal silahların açığa çıkarılması için adli tıp uzmanlarına, hukuki sürecin takip edilmesi ve sorumluların yargılanması için hukukçulara, mezarların sağlıklı bir şekilde açılması için arkeologlara, ailelerin psikolojik olarak etkileneceği ve ailelere psikolojik destek için psikologlara, katkı sunabilecek herkese ihtiyaç olacak" şeklinde konuştu.

Uluslararası sözleşme ve protokollere göre, bir toplu mezarın açılmasının 2 yılı bulabileceğini kaydeden Bilici, "Yüzlerce toplu mezar düşünün, binlerce kayıp. Bütün bu alt yapıyı hazırlayıp, bütün bu çalışmayı yürüttükten sonra, elimizdeki bütün belgeleri, bütün bilgileri, bu alanda ki arşivi, toplu mezarların arşivini bu kuracağımız vakfa teslim edeceğiz" diye belirtti.

'ULUSLARARASI DENEYİMLERDEN YARARLANILACAK'

Vakfın uluslararası alanda da çalışma yürüteceğini, deneyimlerden faydalanacağını söyleyen Bilici bir çok ülkede toplu mezarların açıldığını, Bosnahersek'te, Irak'ta ise açılmaya devam ettiğini söyledi. Bilici, toplu mezar ve kayıpların bulunduğu bir çok ülkenin deneyimlerinden faydalanacaklarını, bu iletişim içerisinde olacaklarını söyledi.

(Mehmet Canbek/Etha)