Vietnam'a Dair..

- yazı: OBEN ÜÇKE -

Türkiye solunun efsanevi isimlerinden Mehmet Ali Aybar’ın, Bertrand Russell’ın girişimiyle ABD’nin Vietnam’da işlediği savaş suçlarını araştırmak üzere oluşturulan Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi’nin bir üyesi olarak gittiği Vietnam’da tuttuğu günlük ilk kez okurlarla buluşuyor. Mehmet Ali Aybar’ın “Toplu Eserler”ini yayımlayan İletişim Yayınları’ndan çıkan ikinci kitap olan ‘Vietnam Günlüğü’ (ilk kitap ‘Neden Sosyalizm?-Marksizmde Örgüt Sorunu: Leninist Parti Burjuva Modelinde Bir Örgüttür’ idi), “Türkiye’ye özgü sosyalizm” anlayışının en büyük temsilcisi olan Aybar’ın bir insanlık dramına yaptığı tanıklığı çarpıcı şekilde ortaya koyuyor.

1950’li yıllardan itibaren özellikle nükleer silahsızlanma konusunda ve ABD’nin Vietnam’da yürütülen savaşa karşı verdiği mücadeleyle öne çıkan Bertrand Russell, bir Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi oluşturma fikri için çalışmalarına 1966 sonlarında hız kazandırdı. Aynı yılın kasım ayında Russell’ın çağrısıyla Londra’da bir araya gelen bir grup aydın, Mahkeme’nin statüsünü ve programını hazırlayarak Vietnam’a çeşitli tahkik komisyonları göndermeyi kararlaştırdı. Jean-Paul Sartre, Peter Weiss, Simone de Beauvoir, Isaac Deutscher gibi alanlarda önde gelen entelektüellerle birlikte Mahkeme’nin üyelerinden olan Aybar, bir tahkikat komisyonunun başkanı sıfatıyla Vietnam’a gitti ve yaklaşık bir ay incelemelerde bulundu. İşte ‘Vietnam Günlüğü’ Aybar’ın bu seyahat sırasında tuttuğu günlük. Vietnam’a yolculuğunun başlangıcından İstanbul’a dönüşüne kadar geçen sürede sürekli notlar tutan, gözlemlerini defterine geçiren Aybar’ın yazdıklarından Vietnam halkına yapılan işkenceleri, insanlık dışı muameleleri, ABD’nin kullandığı kimyasal silahları ve sivil hedefleri dahi vurmaktan kaçınmamasını, bir halkın nasıl yok edilmeye çalışıldığını etraflı bir şekilde öğrenmek mümkün.

Hâlâ güncel
Kitabın sadece günlükten oluşmadığını da eklemek gerek: Russell’ın mahkeme üyelerinin Londra’daki ilk bir araya gelişinde yaptığı konuşma, Jean-Paul Sartre tarafından Stockholm’deki oturumda sunulan hüküm metni, yine Aybar’ın konuyla ilgili çeşitli yazıları/raporları ve Yaşar Kemal, Hasan Hüseyin Korkmazgil ve Abidin Dino’nun Aybar’la Forum dergisi için yaptıkları söyleşi de kitapta yer alıyor.

Kıvanç Koçak tarafından yayına hazırlanan ve Aybar’ın arşivinin dijital ortama aktarılması sürecinde ortaya çıkan günlükte Aybar’ın komünist bir rejime sahip Vietnam’a dair, kendisinin “özgürlükçü”, “insan için sosyalizm” anlayışına aykırı gelen noktalarda yaptığı itirazları okumak da Türkiye solunun Aybar’dan öğrenecek epey şeyi olduğu duygusunu güçlendiriyor.

Aybar’ın yaklaşık 50 yıl önce tuttuğu notlar hâlâ güncelliğini koruyor. Çünkü dünyada ne vahşet, savaş ne de bunların arkasındaki politik kirlilik bitmek bilmiyor. Aybar gibi “önce insan” diyebilenlerin sayısı ise ne yazık ki hâlâ o kadar çok değil…

Kitaptan
Sabah saat 7.30’da ilk “alerte”. Şaşırdık doğrusu. Savaşta olduğumuzu birden fark ettik. Banyoda tıraş oluyordum. Yüzümün yarısı sabunlu. Ayağımda terlik, elimde ayakkabı, pantolonu koridorda giyerek bahçedeki sığınağa vardık. Uçaksavarlar birkaç kere ateş ettiler. Biz geldiğimizde sığınak dolu idi. Çimentodan bir kısmı birkaç basamakla iniliyor. Basit bir şey. Sığınağa girişimizle alerte sonu çaldı. Otel müstahdemleri bıyık altından güldüler bizim acemiliğimize.

Bombanın düştüğü yerin tam yanındaki teker kişilik iki sığınağa barınmış iki kadın bombanın nefesinden ölmüşler. Biraz ilerde bir genç kadın yıkılan evinin enkazı arasından bir şeyler topluyor. Yanına vardık. Genç ve güzel bir kadın. Kederli. Toparladığı şeyler arasında bir çift lastik erkek ayakkabısı, bir pantolon, kocasının elbiseleri. Kocası hemen oracıkta ölmüş. Hem anlatıyor hem ağlıyor. “İki çocukla kaldım” diyor. Dayanılır gibi değil.

VİETNAM GÜNLÜĞÜ
ABD’nin Vietnam’da İşlediği Savaş, Suçlarına Karşı Russell Mahkemesi, Mehmet Ali Aybar
Hazırlayan: Kıvanç Koçak,
İletişim Yayınları, 2012,
267 sayfa, 19.5 TL.






*radikal kitap