'Türkiye'de Haberin Öznesi Erkek, Nesnesi Kadın'

Anadolu Üniversitesi (AÜ) İletişim Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Doç.Dr. Nezih Orhon, '2010 Küresel Medya İzleme Projesi'nin sonuçlarını açıkladı. Doç.Dr. Orhon, proje sonuçlarına göre Türkiye'de haber öykülerinde kurban ya da mağdur olarak gösterilenlerin yüzde 54'ünü kadınların oluşturduğunu söyledi.

Doç.Dr. Nezih Orhon, düzenlediği basın toplantısında '2010 Küresel Medya İzleme Projesi'nin sonuçları hakkında bilgi verdi. Doç.Dr. Orhon, projenin Türkiye yürütücülüğünü Anadolu Üniversitesi öğretim üyelerinin yaptığını söyledi. Proje kapsamında, dünyada 108 ülkede, bin 281 gazete, televizyon ve radyonun takip edildiğini ifade eden Doç.Dr. Nezih Orhon, toplam 16 bin 734 haber öyküsü, 20 bin 769 sunucu ve muhabir ile 35 bin 543 habere konu olan kişinin incelendiğini kaydetti.

Projenin yürütücülüğünü yapan Anadolu Üniversitesi'nin Türkiye'de 6 ulusal televizyon, 2 ulusal radyo ve 8 ulusal gazete incelendiğini belirten Doç.Dr. Orhon, "Türkiye'de faaliyet gösteren televizyonlardan TRT 1, Show TV, NTV, Kanal 7, Kanal D ve Star TV, radyolardan TRT 1 ve Kral FM, gazetelerden ise Hürriyet, Yeni Şafak, Vatan, Cumhuriyet, Haber Türk, Sabah, Sözcü ve Zaman'ı, 28 öğretim öğretim elemanından oluşan bir heyet bir yıl boyunca inceledi" dedi.

DÜNYADAKİ DURUM
Dünyada haberlerde yer alanların yüzde 24'ünü kadınların, yüzde 76'sını ise erkeklerin oluşturduğunu belirten Doç.Dr. Nezih Orhon şunları söyledi:

"Haberlerde yer alan insanların her 4'ünden 3'ü erkek. 1995 yılında kadınlarda bu oran sadece yüzde 17 iken, bugün yüzde 24'e çıkmış olması küçük bir ilerleme olarak görülebilir. Unutmamak gerekiyor ki, dünya nüfusunun en az yarısı kadınlardan oluşuyor. Haber öznesi durumundaki kadınların yüzde 18'i kurban- mağdur olarak sergileniyor. Haberin öznesi olan erkeklerin sadece yüzde 8'i kurban- mağdur olarak sergileniyor. Televizyon, radyo ve gazetelerde aktarılan haberlerde muhabirlerin sadece yüzde 37'si kadınlardan oluşuyor. Bu rakam 2005 yılında da aynı. Gelişme kaydedilememiş durumda."

NEZİH ORHON

Televizyondaki haberlerin yüzde 52'sinin, radyodaki haberlerin ise yüzde 45'inin kadınlar tarafından sunulduğunu ifade eden Doç.Dr. Orhon, "Televizyon ve radyoda haberleri sunan kadınların ortalaması 2005 ve 1995 dönemlerine göre azalış gösteriyor. Kadınların muhabirliğini yaptığı haberlerde, erkek muhabirlerin yaptığına oranla, kadın haber öznelerine daha sık rastlanıyor. Tüm haber öykülerinin sadece yüzde 13'ü özellikle kadına odaklanıyor. Bu rakam 2005'teki yüzde 10'luk rakama göre gelişim gösteriyor. Politika ile ilgili haberlerde tüm haberlerin sadece yüzde 13'ünde kadın haberin merkezinde yer alıyor. Bu rakam 2005 yılında yüzde 8'dir. Bilim- sağlık haberlerinin sadece yüzde 16'sında kadın haberin merkezinde yer alabilmektedir" diye konuştu.

Doç.Dr. Nezih Orhon, çalışmada, haber medyasının dikkati çeken bir cinsiyet yanlılığı gösterdiğinin ortaya çıktığını vurgulayarak, şunları kaydetti:

"Haberlerin sadece yüzde 6'sı cinsiyet eşitliği, ayrımcılığı gibi konulara vurgu yapmakta. Haber öykülerinin yüzde 46'sı cinsiyet stereotiplerini güçlendirmeye devam ediyor. Haberlerin sadece yüzde 6'sı bu stereotiplere- kalıplarına karşı mücadele ediyor. Cinsiyet sterotiplerini- kalıplarını güçlendirenlerin oranı mücadele edenlere oranla neredeyse 8 kat fazla. Kadın muhabirlerin yaptığı haberlerin cinsiyet kalıplarına karşı daha fazla mücadele verdiği açıkça görülüyor. Kadınların yaptığı haberlerin yüzde 7'si bu kalıplara karşı geliyor. Erkek muhabirlerin yaptığı haberlerde bu oran sadece yüzde 4. Kadınların yaptığı haberlerin yüzde 35'i bu kalıpları güçlendirirken, erkek muhabirlerin yaptığı haberlerin yüzde 42'si bu kalıpları güçlendiriyor. Haber öykülerinin kadının ailedeki statüsünü vurgularken erkeğin durumuna oranla 4 kat daha fazla vurguda bulundukları dikkati çekiyor."

TÜRKİYE'DEKİ DURUM
Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Doç.Dr. Nezih Orhon, Türkiye'de yaptıkları incelemede ise haberin öznesi durumundaki kişilerin yüzde 76'sını erkeklerin, yüzde 24'ünü ise kadınların oluşturduğunu söyledi. Haber Öykülerinde kurban- mağdur olarak sergilenenlerin ise yüzde 54'ünü kadınların yüzde 46'sını ise erkeklerin oluşturduğunu açıklayan Doç.Dr. Orhon, "Televizyon açısından değerlendirildiğinde ise haber sunucularının sadece yüzde 33'ü kadınlardan oluşuyor. Yüzde 67'si erkekler. Dikkati çeken nokta ise televizyon muhabirlerinin yüzde 75'i kadınlardan oluşuyorken, bu oranın erkekler için yüzde 25'te kalması. Gazetelerde haberi aktaranların sadece yüzde 18'i kadınlardan oluşuyor. Gazetelerde haberi aktaran erkeklerin oranı yüzde 82" dedi.

Doç.Dr. Nezih Orhon, "Haber konularına baktığımızda ise kadının merkezde işlendiği haberlerde en dikkati çeken ve en yüksek oran yüzde 43 ile ünlüler, doğum günleri, evlilikler, ölüm duyuruları gibi grubunda yer alıyor" ifadelerini kullandı.

Muhabirlerde kadın- erkek oranına da değinen Doç.Dr. Orhon, ekonomi muhabirlerinin yüzde 33'ü, ünlüler, sanat, medya ve spor muhabirlerinin yüzde 30'u, sosyal ve hukuk muhabirlerinin yüzde 26'sı, politika ve hükümet muhabirlerinin yüzde 21'i, bilim ve sağlık muhabirlerinin yüzde 9'u, suç ve şiddet ile ilgili haberlerin muhabirlerinin yüzde 8'inin de kadınlardan oluştuğunu söyledi.

Haberlerde kadın öznesinin oranı konusunda ise Doç.Dr. Nezih Orhon, "Kadın, suç ve şiddet ile ilgili haberlerin yüzde 33'ünde merkezi- özne durumunda, bilim ve sağlık ile ilgili haberlerin yüzde 30'unda özne, politika ve hükümet ile ilgili haberlerin yüzde 21'inde, ünlüler, sanat, medya ve spor ile ilgili haberlerin yüzde 25'inde özne, sosyal ve hukuk-yasa ile ilgili haberlerin yüzde 8'inde özne durumunda yer almaktadır" diye konuştu.

haber: hakan türktan/dha