Son Vapurun Ardından..

- YELİZ KIZILARSLAN -

Küçük bir çocuk her yanı suyla çevrili bir kara parçasına âşık olur mu? Ben oldum. 56 yaşında mıydım neydim… İskeleye ayak basar basmaz Burgazada’ya âşık oldum. Ondan önce ‘ada’ sözcüğünün anlamını bile bilmezdim.”

Böyle anlatıyor Bercuhi Berberyan “vatan diye yüreğini sızlatan” çocukluk sevdası Burgazada’yı, anılarını anlattığı son kitabı Burgazada Sevgilim’de. Anlattıklarının bir bölümü Adalı Dergisi’nde yayımlanan kitap, yine Adalı Yayınları’ndan çıktı. Tatilci olarak başladığı ada serüveninde neler ve kimler yok ki. 6-7 Eylül’le adadan yavaş yavaş giden çocukluk arkadaşları Rumlar, ada eşrafı, esnafı, eş dost ve tabii ailesi o günlerin yadigârları…

Amcası, yengesi ve kuzenleriyle, hesaplı olsun diyerekten, 1950’lerin başında kiraladıkları kasap Kiryako’nun, kilisenin karşısındaki evinin üst katı ilk yazlık evleri olur Burgazada’da. Kiryako’nun, Türkçesi çok iyi olmayan karısı Kassandra Teyze ve adalı Rum çocuklar sayesinde pekiştirir Rumcasını. Kurtuluş’tan aşinadır zaten Rumcaya. Kahkahalar, türlü yaramazlıklar ve muzipliklerle geçen günlerden sonraki yıl konakladıkları yer ise sütçü Pandeli’nin evidir.

Birkaç parça eşya ile kiraladıkları bu mütevazı evden, Burgaz’ın bugün de en gözde mekânı olan Kalpazanka’ya, Pandeli’nin balıkçı teknesiyle yapılan deniz sefaları ve piknikler bu dönemin hoş anılarıdır. Yaşanan ilk flörtler ve öpücüklerle dolu hoş gençlik anıları, kurulan köklü dostluklar yazarın kaleminden Burgaz’ın onun için neden vazgeçilmez olduğunu da anlatır.

Deniz sefaları yemeksiz olur mu? Berberyan’ın uzun uzun anlattığı, evde piknik için hazırlanan yemekler arasında olan kuru köftelerden, haşlanmış yumurtalara, zeytinyağlı dolmalardan türlü çeşit turşu ve tepsi böreklerine kadar envai çeşit yiyecek, hepimizin çocukluk anılarına göz kırpıyor.

Ada’nın şen şakrak kadını Arap asıllı Mısırlı Hıristiyan Dilber Marta, ilk defa adada bir ev almaya niyetlendiklerinde evlerini satın almayı düşündükleri Yunanistanlı Aleko ve karısı Piça, Aleko’nun abisi adanın tek berberi Andiğonos ve onun sonradan tuhafiyeci olan dükkânının sahibi Ermeni Nubar Bey ise adanın yerlilerinden birkaçı. Ümit, Niça, Mine, Şeniz, Moiz, Aki, Enriko, Berberyan’ın kitabında andığı adalı arkadaşlarından bazıları. Ve bugün adayı terk etmiş, birçok Rum arkadaş.

Yazlık sinemalar da adanın olmazsa olmaz keyifleri arasındadır Berberyan’ın anılarında. Leblebi, gazoz keyfinin ardından gelen gazoz püskürtme muzırlığı ve Ali Efendi’den alınan vişneli, sakızlı kaymaklı dondurmalar sinemanın ardından gelen başka tatlardır. Babaannesi Eftik yaya ile dedesi Hacı Boğos Dede’nin hazırladığı beyazpeynirli, zeytinli, domatesli, taze naneli, tereli, sivribiberli kahvaltı sepetleri de bir başkadır Berberyan için.

Ada ve deniz dendiğinde balıktan ve deniz ürünlerinden bahsetmeden olmaz. Istakozlar, pavuryalar, iskorpitler, izmaritler, kırlangıç ve yeşil dikenli zargana balıkları, adadaki dost meclisli aile sofralarının vazgeçilmezleridir Bercuhi’nin ailesinin. Usta elleriyle annesinin yaptığı kabuklu, kabuksuz midyelerle hazırlanan, az biraz sulu domatesli, baharatlı bir pilav olan nam-ı diğer salmayı da anmadan olmaz. Denizden çıkan pinanın ızgarasına ya da limon, zeytinyağı ve karabibere yatırıldıktan sonra maydanozla süslenen haline de doyum olmaz.

Ve adanın yegâne fırının sahibi Koço’nun odun ateşli fırınında pişen kurabiyeler, tatlı tuzlu bisküviler, kekler, sandviçler, poğaçalar, krikkraklar, batonsaleler, milföyler ve de ballı zencefilli ‘pain d’epice’ keki ada fırının tadı aranan lezzetleri arasında. Pompalı gaz ocağı günlerinde Koço’nun odun ateşinde pişen adalıların yemekleriyse bir başkadır. Butlar, kâğıt kebapları, börekler… ve daha neler neler.

Ve Bercuhi Berberyan’ın sevgili babası, amatör balıkçılar kralı rahmetli Garbis Usta ya da adalıların ona bulmaca merakından dolayı verdiği adla ‘Bulmacacı Amca’… Kaybolan zamana ve yitenlere rağmen hatırlanan anılarıyla bu kitapta…

Berberyan kitabını bitiremeden babasını kaybeder. Onunla başlayan anılarını, onsuz sonlandıran yazar da bugün adanın günü birlik ziyaretçileri arasında. Berberyan’ın dediği gibi “Önce Rumları küstürdük biz ve adalardan gönderdik” galiba, şimdi de Ermenileri küstürüyoruz… Son vapurla adadan gidenlerden geriye kalan ada yerlilerini… Sevgili Ermenileri…